مقدمه : صنعت پتروشیمی از جمله صنایعی محسوب می شود که نفت و گاز مهمترین بخش آن را تشکیل می دهند. در این مقاله به ادامه بخش های قبلی مطلب خواهیم پرداخت :
جای پای صنعت پتروشیمی در قوانین :
- در سالهایی که از صنایع پتروشیمی در ایران خبری نیست ، در کنکاش در لابلای قوانین می توان به نکاتی برخورد که از توجه قانونگذار به صنعت پتروشیمی حکایت می کند.
- در مثالهایی که ارائه می شود در متون قوانین از اصطلاحهایی چون « صنایع شیمیایی منشعب از نفت » و « مواد شیمیایی حاصله از نفت و گاز طبیعی » و « مشتقات گاز » و « کود شیمیایی » و « مشتقات و فرآورده های فرعی از جمله مواد شیمیایی حاصله از نفت و گاز طبیعی » استفاده شده بدون اینکه واژه « پتروشیمی » به کار رفته باشد.
از آغاز تا پایان دهه 1330 را بررسی می کنیم :
اساسنامه شرکت ملی نفت ایران – 1331
- در نخستین اساسنامه شرکت ملی نفت ایران مصوب 5 آذر ماه 1331 آمده است : « ماده 1- نظر به قانون مصوب نهم اردیبهشت ماه 1330 ، شرکتی به نام شرکت ملی نفت ایران برای اکتشاف و استخراج و بهره برداری از قبیل تصفیه و حمل و نقل و صدور و پخش نفت و مشتقات آن تاسیس می گردد ... » ولی در « لایحه قانونی اصلاح بخشی از مواد اساسنامه شرکت ملی نفت ایران » که در 27 آذر ماه 1331 یعنی با فاصله 22 روز از تصویب اساسنامه قبلی به تصویب رسید می گوید: « ماده 1- نظر به قانون مصوب نهم اردیبهشت ماه 1330 شرکتی به نام شرکت ملی نفت ایران برای اکتشاف و استخراج و بهره برداری از قبیل تصفیه و حمل و نقل و صدور و پخش نفت و مشتقات آن و صنایع شیمیایی منشعب از نفت تاسیس می گردد... »
- ملاحظه می شود که تنها فرق ماده 1 در متن اصلی و متن اصلاحیه « و صنایع شیمیایی منشعب از نفت » است.
- یعنی در آن 22 روز کسانی بوده اند که به تاسیس « صنایع شیمیایی منشعب از نفت » توجه یافته اند و آن را در اساسنامه درست کرده اند.
- مطالعه بیشتر » تاریخچه صنعت پتروشیمی ، بخش اول
اساسنامه شرکت ملی نفت ایران – 1333
- پس از کودتای 28 مرداد 1332 این نخستین اساسنامه شرکت ملی نفت ایران است.
- دو اساسنامه قبلی را در دوره اختیارات قانون گذاری ، دکتر مصدق تصویب کرده بود ولی این اساسنامه را مجلس در تاریخ 25 دی ماه 1333 تصویب می کند.
- در ماده 4 این قانون آمده است : « ماده 4 - موضوع شرکت و حدود عملیات آن به صورت زیر است :
- الف - اشتغال به امور صنعت نفت (در سراسر کشور و فلات قاره) از هر قبیل که باشد اعم از تفحص و اکتشاف نفت و گاز طبیعی و ... فرآورده های فرعی و مشتقات از آن جمله مواد شیمیایی حاصله از نفت و گاز طبیعی و هیدرو کاربورهای دیگر ... »
- قراردادهای شرکت ملی نفت ایران و شرکتهای خارجی - 1336 و 1337
- در موافقت نامه های « تفحص و اکتشاف و بهره برداری و فروش نفت » بین شرکت ملی نفت ایران و شرکتهای خارجی مانند آجیپ و پان آمریکن و سافایر در سالهای 1336 و 1337 ماده ای وجود دارد که : « ... هر مقدار گاز طبیعی که مورد احتیاج شرکت ملی نفت ایران برای تامین مصرف داخلی ایران باشد تحویل داده شد.
- مصرف داخلی گاز در ایران شامل احتیاج مربوط به تهیه مشتقات گاز نیز خواهد بود اعم از اینکه مشتقات مزبور مصرف داخلی داشته باشد یا برای صاردات باشد»
- این امر نشان می دهد که از همان سالها به فکر تبدیل کردن گاز طبیعی به مشتقات در صنعت پتروشیمی و حتی صادرات محصولات بوده اند.
اساسنامه شرکت ملی نفت ایران – 1339
- این اساسنامه که در تاریخ 28 اردیبهشت 1339 به تصویب رسید ، در واقع چهارمین اساسنامه شرکت ملی نفت ایران است.
- ملاحظه می شود که در این اساسنامه موضوع ساختن مواد شیمیایی از نفت و گاز که همان صنعت پتروشیمی باشد، بند مستقلی را به خود اختصاص داده است
- مطالعه بیشتر » تاریخچه صنعت پتروشیمی ، بخش دوم
برنامه 7 ساله عمرانی دوم کشور :
- لایحه برنامه دوم عمرانی کشور بعد از گذر از تب و تاب ملی شدن صنعت نفت و آشوب کودتای 28 مرداد 1332، در 11 تیر ماه 1334 تقدیم مجلس شد و در هشتم اسفند ماه 1334 به تصویب رسید.
- این قانون دولت را مکلف می کرد که ضمن انجام برنامه هایی که در « برنامه 7 ساله اول عمرانی کشور» آمده بود و به دلیل وضعیت نابسامان کشور ، بیشتر نیمه تمام یا در دست اجرا بود ، عملیات این برنامه را تا آخر شهریور ماه 1341 « به انجام رسانیده و یا به مرحله اجرا در آورد ».
- در برنامه تفصیلی این بخش ، « احداث کارخانه کود شیمیایی با استفاده از گازهای طبیعی نفت و تهیه فرآورده های فرعی مانند د. د. ت و غیره ، مطالعه خاکهای زراعتی به منظور انتخاب کردن انواع کود مناسب ، خرید کود شیمیایی به منظور ترویج و شناساندن طرز استفاده از آن به زارعین » پیش بینی شده بود.
برنامه توسعه و عمران خوزستان :
- سازمان برنامه که مسئول اجرای برنامه 7 ساله دوم بود در فروردین ماه 1337 بعد از حدود دو سال از آغاز برنامه ، در جزوه ای به زبان انگلیسی گزارش می کند : « در برنامه عمران خوزستان ، کارخانه های صنعت پتروشیمی اهواز و کارخانه کود شیمیایی برای مصرف گاز طبیعی که در حال حاضر در میدان آغاجاری سوزانده می شود ، در اهواز ساخته خواهد شد.
- پلاستیک پلی وینیل کلرید (PVC) که توسط کارخانه صنعت پتروشیمی از گاز طبیعی ساخته می شود ، بخش اعظم نیاز رو به رشد مصرف پلاستیک در ایران را جوابگو خواهد بود.
- گاز طبیعی همچنین منبع اصلی تولید موادی خواهد بود که کود شیمیایی از آن ساخته می شود.
- سازمان برنامه درگزارش شهریور 1337 برنامه عمران خوزستان در مورد ترویج کود شیمیایی چنین گزارش می دهد : « در تاریخ11 دی ماه 1336 برنامه سه ساله آزمایش و نمایش کود شیمیایی ... مورد تصویب سازمان برنامه قرار گرفت.»
کارخانه پلاستیک
- دیدیم که ساخت کارخانه تولید پی وی سی یکی از برنامه های عمران خوزستان بود.
- سازمان برنامه ساخت این کارخانه را با کمک شرکتهای خارجی دنبال می کرد و در شهریور ماه 1337 در گزارش برنامه عمران خوزستان می گوید : « ... در خرداد 1337 قراردادی با شرکت ایتالیایی منتکاتینی جهت اجرای برنامه ای برای ساختن کارخانه پلاستیک سازی به انضمام تسهیلاتی برای ساختن سود محرق و کلر و کارخانه ای برای ساختن ترکیبات پلاستیک منعقد گردید.
- این اقدام به منظور نخستین قدم در تاسیس صنایع شیمیایی نفت در خوزستان می باشد.
- محلی برای تاسیس کارخانه پلاستیک سازی در طرف راست رودخانه کارون واقع در جنوب اهواز انتخاب گردید ... مقدمات آماده نمودن محل و تهیه نقشه های کارخانه پلیمریزاسیون آغاز شد.
- در عین حال محلهای احتمالی دیگری در تهران جهت تاسیس کردن کارخانه مخلوط کننده که در تیر ماه 1338 دایر خواهد گردید در نظر گرفته شد. ... نام تجارتی «پولیکا» برای پلاستیکی که در کارخانه اهواز تولید خواهد گردید انتخاب شده است... مذاکرات لازم با شرکت ملی نفت ایران برای تحویل گاز طبیعی کافی برای رفع نیازمندیهای کارخانه پلاستیک سازی و همچنین احتیاجات کارخانه کود شیمیایی که در مجاورت آن ساخته خواهد شد ، ادامه دارد »
- در گزارش خرداد ماه 1339 برنامه عمران خوزستان سازمان برنامه از جمله می خوانیم : « در مهر ماه 1337 از طرف سازمان برنامه زمینی به مساحت 160 هکتار در نزدیکی اهواز تحصیل گردید تا کارخانه پلاستیک و دیگر عملیات عمرانی صنعت پتروشیمی مورد نظر در آن مستقر شود. »
- این اولین بار است که واژه صنعت پتروشیمی و نه « صنایع شیمیایی نفت » در یک سند و گزارش رسمی به فارسی نوشته می شود.
- ولی اقبال این « کارخانه پلاستیک اهواز » و همچنین « کارخانه کود شیمیایی اهواز » چندان بلند نبود.
- آخرین گزارش راکه در آذر 1339 نوشته شده بخوانید : ... به دستور سازمان برنامه کلیه مطالعات و طرحها و وسائل ... و حق تملک ماشین آلاتی که برای کارخانه مخلوط کنی در نظر گرفته شده بود درشهریور 1338 به وزارت صنایع و معادن منتقل شد .» این توقف کار در سازمان برنامه و انتقال به وزارت صنایع و معادن پایان نامعلومی بود برای کارخانه پلاستیک و کودشیمیایی.
- « کارخانه پلاستیک اهواز » و « کارخانه کود شیمیایی اهواز » هیچگاه ایجاد نشد! در واقع سرنوشت این دو کارخانه حاصل بازی سه بازیگر در سال 1337 است : شاه، مهندس جعفر شریف امامی و ابوالحسن ابتهاج.
نتیجه گیری : در این مقاله به تاریخچه صنعت پتروشیمی پرداخته ایم .
با سپاس از مطالعه شما عزیزان .
- مجله الکترونیکی صنایع شیمیایی ، رنگ و پلیمر با هدف پرداختن به موضوعات و صنایع مرتبط با علم شیمی در موضوعات صنایع شمیایی ، معرفی شرکت های شیمیایی و ارائه مطالب و اخبار صنایع شیمی راه اندازی شده است . 02634277196 ، 09932488975 ،02634277641 ،
اشتراک
گزارش
نظرات من